Schurft (Scabiës)

Schurft is een huidziekte, veroorzaakt door de schurftmijt. Schurft is een ook besmettelijke ziekte. De schruftmijt is een zeer klein insect dat leeft in de oppervlakkige laag van de huid (de hoornlaag). De schurftmijt graaft gangetjes in de hoornlaag en legt er eieren in waar vervolgens weer jonge schurftmijten uit ontstaan. De enzymen en andere producten die door de mijten worden afgescheiden veroorzaken hevige jeuk, en soms een uitgebreide jeukende huiduitslag. De aandoening jeukt vreselijk, vooral ’s nachts. Schurft is een vervelende, maar geen ernstige ziekte. De aandoening is goed te behandelen. Het is daarbij wel zeer belangrijk dat mensen in de directe omgeving van de patiënt met schurft meebehandeld worden, ook wanneer zij helemaal geen jeuk of huidafwijkingen hebben. Schurft duidt niet op een gebrek aan hygiëne, iedereen kan het krijgen, ongeachte leefstijl.

OORZAKEN VAN SCHURFT

Schurft wordt dus veroorzaakt door de schurftmijt (Sarcoptes scabiei). Dit is een parasiet, die alleen bij mensen voorkomt. De vrouwelijke mijt is ongeveer 0.4 mm x 0.3 mm groot en is net te klein om met het blote oog te kunnen zien. Deze vrouwelijke mijten graven een gangetje in de hoornlaag van de huid met een lengte van ongeveer 1 cm, waarin ze eitjes leggen. De jeuk wordt veroorzaakt door een afweerreactie van het lichaam tegen de uitwerpselen van de schurftmijt. Over het algemeen heeft een patiënt met schurft tussen de 10 en de 15 levende volwassen vrouwelijke schurftmijten op het lichaam.

De schurftmijt wordt gewoonlijk overgebracht door direct huidcontact met een besmette persoon. Kinderen in een gezin zijn vaak allemaal besmet. Met elkaar in één bed slapen - al dan niet met seksueel contact - kan besmetting tot gevolg hebben. Daarnaast kan schurft opgelopen worden door het slapen in een bed met besmet beddengoed en door het dragen van besmette kleding van iemand met schurft. Een logeerpartij bij de familie of een bezoek aan een eenvoudig hotel waar de beddensprei nooit in de was gaat is al voldoende om het op te lopen. Epidemieën van schurft worden nogal eens gezien in ziekenhuizen, verzorgingshuizen en verpleeghuizen. De intensieve contacten tussen veel mensen spelen daarbij een belangrijke rol.

SYMPTOMEN VAN SCHURFT

Enkele weken na de besmetting met de schurftmijt ontstaan er huidafwijkingen, die vooral ’s nachts heftig jeuken. Het meest kenmerkend is een schilferend gangetje van maximaal 1 centimeter, soms met een klein blaasje aan het einde. Deze gangetjes worden vooral gezien aan de handen, maar kunnen bij schurft ook ontbreken. Verder zijn er kleine pukkeltjes die vaak opengekrabd en ontstoken zijn. Daarnaast kunnen blaasjes voorkomen, etterpuistjes en grotere pukkels. Soms ontstaat een uitgebreide huiduitslag die kan lijken op eczeem. Door krabben kunnen bacteriële infecties optreden. De huidafwijkingen bij schurft zijn vooral gelokaliseerd tussen de vingers, op de onderzijde van de polsen, in de oksels, in de flanken, op de voeten en de enkels. Bij mannen zijn de penis en de balzak (het scrotum) vaak aangedaan en bij vrouwen de huid rond de tepels. Bij volwassenen zijn er haast nooit afwijkingen in het gezicht of op het behaarde hoofd, maar bij heel jonge kinderen komt dat wel voor.

Typische plekken waar schurft gevonden kan worden zijn:

• tussen de vingers
• polsen
• oksels
• billen
• penis

Bij patiënten die het kenmerkende beeld hebben van gangetjes aan de handen is de diagnose eenvoudig te stellen, vooral ook wanneer er mensen in de omgeving met jeuk blijken te zijn. Ook ontstoken jeukbulten op penis en balzak zijn zeer kenmerkend voor schurft. Niet altijd is het echter zo gemakkelijk. Omdat schurft op veel andere huidziekten kan lijken komt het soms voor dat mensen weken tot maanden er mee rondlopen voordat iemand aan de mogelijkheid van schurft denkt. Soms wordt wel aan schurft gedacht, maar kan het niet met zekerheid worden bewezen dat het schurft is. Als het er heel erg op lijkt wordt dan voor de zekerheid toch een behandeling gegeven tegen schurft. Echt bewijzen dat het schurft is kan als de schurftmijt gezien wordt onder de microscoop in schraapsel van de huid. Hiervoor wordt met een mesje wat van de hoornlaag afgeschraapt of gesneden, op de meest verdachte plekken. Dit flintertje huid moet vervolgens een kwartiertje weken in een KOH (kaliumhydroxide) oplossing. Hierdoor vervagen de cellen en is een eventuele mijt of eieren goed te zien onder de microscoop. Een andere methode is de huid van heel dichtbij bekijken met een dermatoscoop (een verlicht vergrootglas) met een druppeltje olie er onder. Met deze dermatoscopie zijn grotere mijten soms zo te zien.

BEHANDELING VAN SCHURFT

Er zijn verschillende anti-schurft crèmes die op voorschrift van een arts verkrijgbaar zijn bij de apotheek. Dit zijn:

• benzylbenzoaat smeersel
• permetrine crème

Ook is het mogelijk schurft te behandelen met tabletten ivermectine. Door de meeste dermatologen wordt deze behandeling gereserveerd voor die gevallen waarbij de zalf onvoldoende werkt.

Er is een aantal belangrijke regels om de behandeling succesvol te laten verlopen:

• om herbesmetting te voorkomen moeten alle huisgenoten van een schurftdrager worden meebehandeld met de crème.
• de huid moet zorgvuldig worden ingesmeerd volgens het voorschrift.
• extra aandacht moet besteed worden aan de nagels: door krabben kunnen mijten of eieren onder de nagels gekomen zijn. De crème moet daarom met een zacht borsteltje ook onder de rand van de nagel worden gebracht.
• De kleding, het beddegoed en evt. knuffeldieren dienen zo mogelijk gewassen te worden. Kleding die niet gewassen kan worden moet langdurig in de buitenlucht gehangen worden (tenminste 24 uur).
• Voor kleine kinderen en zwangeren gelden speciale regels. Zo wordt lindaan nooit voorgeschreven aan zwangeren en kleine kinderen vanwege mogelijke ernstige bijwerkingen (lees voor het gebruik altijd goed de bijsluiter van het geneesmiddel !).

Tegenwoordig is het ook mogelijk om de scabiës te bestrijden met tabletten. Ivermectine is effectief in een éénmalige dosis. Het middel wordt alleen voorgeschreven als de besmetting met schurft ook daadwerkelijk door microscopisch is aangetoond. Ivermectine wordt vooralsnog niet vergoed.